Μετά την παγκόσμια επιτυχία του Άρχοντα των δαχτυλιδιών έγινε γνωστός ο συγγραφέας τους Τζον Ρόναλντ Ρούελ Τόλκιν.

Ας μάθουμε όμως λίγα πράγματα για αυτόν…
Ο Τζον Ρόναλντ Ρούελ Τόλκιν (John Ronald Reuel Tolkien) (1892-1973) ήταν εξέχων και διαπρεπής Άγγλος φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής και ακαδημαϊκός, καλύτερα γνωστός ως ο συγγραφέας των κλασσικών έργων φανταστικής λογοτεχνίας: Το Χόμπιτ, Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών και το Σιλμαρίλλιον.
Από το 1925 ως το 1945 δίδαξε την αγγλοσαξονική γλώσσα και από το 1945 έως το 1959 δίδαξε αγγλική γλώσσα και λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Στις 28 Μαρτίου 1972 στέφθηκε Διοικητής του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας από τη Βασίλισσα Ελισάβετ Β΄.
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο γιος του Τόλκιν, Κρίστοφερ Τόλκιν (Christopher Tolkien), δημοσίευσε μία σειρά από έργα, βασισμένα στις εκτενείς σημειώσεις και τα αδημοσίευτα χειρόγραφα του πατέρα του, συμπεριλαμβανομένου του Σιλμαρίλλιον και του Ατελείωτες Ιστορίες. Τα βιβλία αυτά, μαζί με το Χόμπιτ και το Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών δημιουργούν ένα σώμα παραμυθιών, ποιημάτων, φανταστικών ιστοριών και επινοημένων γλωσσών, που διαδραματίζονται σε έναν φανταστικό κόσμο επινόησης του συγγραφέα και ονομάζεται Άρντα (Arda) και τη Μέση-Γη (Middle-Earth) —που βρίσκεται σε αυτήν. Στον κόσμο αυτόν, που θυμίζει τη Μεσαιωνική Ευρώπη, υπάρχει η μαγεία, καθώς και άλλες φυλές πέρα από τους ανθρώπους, και μυθικά πλάσματα όπως ξωτικά και δράκοι. Μεταξύ του 1951 και 1955, ο Τόλκιν χρησιμοποίησε τον όρο legendarium για να αναφερθεί σε όλο το πλασματικό σύμπαν που δημιούργησε μέσα από τα γραπτά του.
Αν και υπήρχαν και άλλοι συγγραφείς που έγραψαν έργα φαντασίας πριν από τον Τόλκιν, η μεγάλη επιτυχία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και του Χόμπιτ οδήγησαν σε μία πρωτοφανή αναγέννηση του είδους, καθιστώντας το πολύ δημοφιλές. Αυτό κατέστησε τον Τόλκιν ευρέως γνωστό ως τον «πατέρα» της μοντέρνας φανταστικής λογοτεχνίας ή, πιο συγκεκριμένα, της υψηλής φαντασίας (high fantasy). Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Το 2008, η Βρετανική εφημερίδα The Times, τον κατέταξε 6ο σε μία λίστα με τους «50 κορυφαίους Βρετανούς συγγραφείς από το 1945». Το Αμερικανικό περιοδικό Forbes τον κατέταξε ως τον 5ο πιο κερδοφόρο «διάσημο μετά θάνατον» το 2009.
Οι περισσότεροι από τους προγόνους του Τόλκιν, από την πλευρά του πατέρα του, ήταν τεχνίτες. Η οικογένεια Τόλκιν είχε τις ρίζες της στην Κάτω Σαξωνία, αλλά ζούσε στην Αγγλία ήδη από τον 18ο αιώνα. Το επίθετο Τόλκιν προήλθε από τη Γερμανική λέξη tollkühn, που σημαίνει «απερίσκεπτος». Αρκετές οικογένειες με το επίθετο Τόλκιν ή άλλες παραλλαγές του, ζουν στη βορειοδυτική Γερμανία, κυρίως στην Κάτω Σαξωνία και στο Αμβούργο. Ένας Γερμανός συγγραφέας πρότεινε πως, το επίθετο Τόλκιν, είναι πιο πιθανό να προέρχεται από το χωριό Τόλκινεν (Tolkynen), κοντά στο Ράστενμπουργκ, στην Ανατολική Πρωσία (που τώρα βρίσκεται στη βορειοανατολική Πολωνία), αν και το χωριό βρίσκεται μακριά από την Κάτω Σαξωνία. Το όνομα προέρχεται από την πλέον νεκρή Παλαιά Πρωσική γλώσσα.
Ο Τζον Ρόναλντ Ρούελ Τόλκιν, πρωτότοκος γιος του Άρθουρ Ρούελ Τόλκιν και της συζύγου του Μέιμπελ, γεννήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 1892 στο Μπλουμφοντέιν, την τότε πρωτεύουσα του Ελεύθερου Κράτους της Οράγγης (Orange Free State), που σήμερα είναι τμήμα της Νότιας Αφρικής. Η οικογένεια βρισκόταν στη Νότια Αφρική λόγω μιας θέσης, στην τοπική τράπεζα, που είχε προσφερθεί στον Άρθουρ• την οποία θεώρησε ευκαιρία. Το ζευγάρι παντρεύτηκε στη Νότια Αφρική το 1891. Το 1894 γεννήθηκε ο πρώτος αδελφός του Ρόναλντ, ο Χίλαρι (Hilary). Είναι αξιοσημείωτο, επίσης, ένα περιστατικό που συνέβη στον Ρόναλντ, στο Μπλουμφοντέιν: είχε μόλις αρχίσει να περπατάει, όταν τον δάγκωσε μια ταραντούλα. Αυτό το γεγονός, πιθανώς, πολύ αργότερα, να γέννησε τη Σέλομπ και την Ουνγκόλιαντ. Ο Τόλκιν, ωστόσο, ως ενήλικας, δεν είχε κάποιο μίσος για τις αράχνες, μάλιστα, είχε και θολές αναμνήσεις για εκείνο το συμβάν. Ένα άλλο περιστατικό, που συνέβη στην παιδική του ηλικία και που αναστάτωσε τη μητέρα του, ήταν όταν ένας νεαρός υπηρέτης της οικογένειας Τόλκιν, ο Άιζακ, τον οδήγησε στο χωριό του, ώστε να επιδείξει στους συγχωριανούς του, ένα λευκό μωρό• επιστρέφοντας το το επόμενο πρωί. Μάλιστα, ο Άιζακ, που εκτιμούσε τόσο τους Τόλκιν, έδωσε στο ένα από τα δύο του παιδιά το όνομα του Άρθουρ: Άιζακ Τόλκιν Άρθουρ.
Όταν ήταν τριών ετών, ο Τόλκιν, πήγε στην Αγγλία με τη μητέρα του και τον αδελφό του. Αυτό έμελλε να εξελιχθεί σε μακρά οικογενειακή παραμονή. Ο πατέρας του, όμως, έχασε τη ζωή του στη Νότια Αφρική, εξαιτίας ρευματικού πυρετού, πριν προλάβει, μάλιστα, να τους συναντήσει. Αυτό το γεγονός, άφησε την οικογένεια χωρίς εισόδημα, έτσι η μητέρα του Τόλκιν, τον πήρε για να ζήσουν με τους γονείς της στο Μπέρμιγχαμ.Λίγο μετά, το 1896, μετακόμισαν στο Σέιρχολ (σημερινό Γκριν Χολ) και, στη συνέχεια, σε ένα χωριό το Γουόρτσεστιρ, το οποίο αργότερα προσαρτήθηκε στο Μπέρμιγχαμ. Του άρεσε πολύ να εξερευνά τις γύρω περιοχές, οι οποίες αργότερα θα του εμπνεύσουν σκηνές στα βιβλία του, όπως το αγρόκτημα της θείας του, Τζέιν, Μπαγκ Εντ, το όνομα του οποίου χρησιμοποίησε στα έργα του.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του Ρόναλντ στο Μπλουμφοντέιν, είχαν ως αποτέλεσμα η αγγλική εξοχή να του φανεί παράδεισος, όπως δήλωσε ο ίδιος στην διάσημη συνέντευξη του 1971:
Αν το πρώτο σου χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι ένας καχεκτικός ευκάλυπτος, και αν συνήθως σε βασανίζει η ζέστη και η άμμος — τότε... ακριβώς στην ηλικία που η φαντασία σου αρχίζει να αναπτύσσεται, το να βρεθείς ξαφνικά σε ένα ήρεμο χωριό του Γουορικσάιρ, θεωρώ πως σου γεννά μια ιδιαίτερη αγάπη για την ύπαιθρο της Κεντρικής Αγγλίας, κύρια χαρακτηριστικά της οποίας είναι τα όμορφα βότσαλα οι φτελιές, τα ήσυχα ποταμάκια κλ.π., και ασφαλώς οι άνθρωποί της.
Η Μέιμπελ Τόλκιν δίδαξε και τα δυο της παιδιά η ίδια, και ο Ρόναλντ, όπως τον αποκαλούσαν στην οικογένεια, ήταν καλός μαθητής. Εκείνη του έμαθε πολλά πράγματα για τη βοτανική και αυτό τον έκανε να φροντίζει και να αγαπά τη φύση. Ως νέος, ο Τόλκιν, αρεσκόταν να ζωγραφίζει τοπία και δέντρα. Παρόλα αυτά, τα αγαπημένα του μαθήματα ήταν εκείνα που αφορούσαν τις γλώσσες. Μάλιστα η μητέρα του τού είχε μάθει κάποια βασικά πράγματα σχετικά με τη λατινική γλώσσα.
Ο Τόλκιν, μόλις τεσσάρων ετών, μπορούσε να διαβάζει, ενώ λίγο αργότερα έμαθε και να γράφει. Η μητέρα του τού επέτρεπε να διαβάζει πολλά βιβλία. Ωστόσο, βιβλία όπως το Κυνήγι του θησαυρού και το Ο αυλητής του Χαμελίν, δεν του άρεσαν, ενώ για το Οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων, του Λιούις Κάρολ, σκεφτόταν πως είναι «διασκεδαστικό αλλά ενοχλητικό». Εκείνος, από την άλλη, προτιμούσε ιστορίες σχετικά με τους Ινδιάνους, αλλά και φανταστικά έργα του Τζορτζ ΜακΝτόναλντ.Επιπλέον, τα παραμύθια του Άντριου Λανγκ, ήταν πολύ σημαντικά για εκείνον, καθώς, όπως φαίνεται, στα μετέπειτα κείμενά του, η επιρροή τους ήταν εμφανής.
Η Μέιμπελ Τόλκιν, παρά τις αντιδράσεις τις Βαπτιστικής οικογένειάς της, περιήλθε στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το 1900.Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η οικογένειά της, να σταματήσει οποιαδήποτε οικονομική υποστήριξη προς αυτήν. Η μητέρα του Τόλκιν πέθανε το 1904, όταν εκείνος ήταν, μόλις, 12 ετών. Η Μέιμπελ πέθανε από οξύ διαβήτη στο Ρέντναλ, στη φάρμα Fern, την όποιο και νοίκιαζε. Ήταν σχεδόν 34 ετών, όσο περίπου δηλαδή, άντεχαν, χωρίς θεραπεία, εκείνη την εποχή, οι άνθρωποι που είχαν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 —η ινσουλίνη θα ανακαλυφθεί περίπου δυο δεκαετίες αργότερα. Η Μέιμπελ Σέφιλντ Τόλκιν (Mabel Suffield Tolkien) βρίσκεται θαμμένη στο κοιμητήριο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας του Αγίου Πέτρου, στο Μπρόμσγκροουβ, του Γουόρτσεστιρ. Ο Τόλκιν, εννέα χρόνια μετά το θάνατό της, έγραψε:
Η αγαπητή μου μητέρα ήταν, πράγματι, ένας μάρτυρας, ο Θεός δε δίνει σε όλους τους ανθρώπους, τόσο εύκολα τα μεγάλα δώρα Του, όπως έκανε σε εμένα και τον Χίλαρι, δίνοντάς μας τη μητέρα μας, η οποία με πολύ μόχθο και πολλά προβλήματα, διασφάλισε σε εμάς την πίστη μας.
Πριν από τον θάνατό της, η Μέιμπελ, είχε αναθέσει την κηδεμονία των γιων της, στο στενό φίλο και πνευματικό της, Φράνσις Μόργκαν (Fr. Francis Xavier Morgan), έναν Καθολικό ιερέα από το Μπέρμιγχαμ, ο οποίος ανέλαβε να τους αναθρέψει ως καλούς Καθολικούς. Στην αρχή, ωστόσο, ο πατέρας Φράνσις δεν ήταν σε θέση να τους φιλοξενήσει, διότι στο Παρεκκλήσιο του Έτζεμπαστον, είχαν καταλύσει αγόρια από το Δημόσιο Σχολείο του Παρεκκλησίου. Έτσι, στη συνέχεια, τα δύο αδέλφια τα ανέλαβε ο θείους τους, Λόρενς Τόλκιν, και κατόπιν η χήρα του Γουίλ, που ήταν αδελφός της Μέιμπελ. Η Μπία, όπως λέγανε τη θεία τους λοιπόν, δέχτηκε να τα φιλοξενήσει έναντι 4 λιρών και 16 σελινιών το μήνα. Η Μπία, λόγω χηρείας αποδείχτηκε ιδιότροπη και δεν ενδιαφερόταν ουδόλως για τα δύο ορφανά. Σε μια επιστολή του, ο Τόλκιν, το 1965, στον υιό του Μάικλ, θυμήθηκε την επιρροή του κηδεμόνα του:
[Ο Μόργκαν] ήταν ένας ευγενής και συντηρητικός Ουαλοϊσπανός, και που φαίνεται να επαληθεύει ακριβώς την υπάρχουσα για αυτούς φήμη. Ήταν —και δεν ήταν όμως. Καταρχάς, από αυτόν έμαθα τι σημαίνει φιλανθρωπία και αμνησικακία και, γνωρίζοντας αυτές τις αρετές, με έβγαλε από το 'φιλελεύθερο' σκοτάδι στο οποίο προερχόμουν, καθώς ήξερα πιο πολλά για ανούσια πράγματα, όπως τον μύθο της Bloody Mery, παρά για τη Μητέρα του Ιησού Χριστού —την οποία την είχα ακούσει μόνο μέχρι τότε ως μια κακιά λατρεία των Ρωμανών.
Μετά τον θάνατο της μητέρας του, ο Τόλκιν, μεγάλωσε στην περιοχή του Μπέρμιγχαμ, το Ετζμπάστον, και παρακολούθησε μαθήματα στο King Edward's School και, αργότερα, στο St. Philip's School. Το 1903, κέρδισε μια υποτροφία του Ιδρύματος και επέστρεψε στο King Edward's School. Ενώ ήταν μαθητής εκεί, ο Τόλκιν ήταν ένας από τους δόκιμους του Σώματος Εκπαίδευσης Αξιωματικών του σχολείου. Έτσι βοήθησε στον σχηματισμό της παρέλασης, που θα γινόταν το 1910, προς τιμήν του Γεωργίου Ε΄, ο οποίος θα παραλάμβανε το στέμμα του. Όπως πολλοί δόκιμοι από το σχολείο του, έτσι και ο Τόλκιν, τοποθετήθηκε, έξω από τις πύλες των Ανακτόρων του Μπάκιγχαμ.
Στο Ετζμπάστον, ο Τόλκιν, έζησε στη σκιά του Perrott's Folly και του Βικτωριανής εποχής πύργου ύδρευσης, του Ετζμπάστον, το σκηνικό αυτό ενδέχεται να έχει επηρεάσει τις εικόνες των σκοτεινών πύργων μέσα τα έργα του. Μια άλλη ισχυρή επιρροή για εκείνον ήταν οι ρομαντικές ζωγραφιές του Έντουαρντ Μπερν - Τζόουνς και των Προραφαηλιτών: το Μουσείο Birmingham Art Gallery είχε μια μεγάλη συλλογή των έργων τους, σε δημόσια έκθεση.
Ενόσω βρισκόταν ακόμα στα προεφηβικά του χρόνια, ο Τόλκιν, είχε έρθει για πρώτη φορά σε επαφή με την κατασκευή γλωσσών, καθώς τα ξαδέλφια του, Μέρι και Μάρτζορι Ίνγκλεντον, είχαν εφεύρει τη γλώσσα «Ανιμάλικ» (Animalic). Εκείνη την περίοδο, ο Τόλκιν, διδασκόταν λατινικά και αγγλοσαξονικά. Το ενδιαφέρον, όμως, για αυτή τη γλώσσα πέρασε αλλά ο Μέρι και κάποιοι άλλοι, συμπεριλαμβανομένου και του Τόλκιν, δημιούργησαν κι άλλη γλώσσα, μια πολύπλοκη αυτή τη φορά, που την ονόμασαν «Νέβμπος» (Nevbosh). Η επόμενη γλώσσα με την οποία ασχολήθηκε, τη Νάφαριν, τυγχάνει να είναι δική του δημιουργία.
Το 1911, όσο ήταν ακόμα στο King Edward's School, ο Τόλκιν και τρεις φίλοι του, ο Ρομπ Γκίλσον, ο Τζόφρυ Μπέιτς Σμιθ και ο Κρίστοφερ Ουάισμαν, δημιούργησαν μια «μυστική» λέσχη, που την ονόμασαν T.C.B.S. (Tea Club and Barrovian Society) κι αναφερόντουσαν στην αγάπη τους να καταναλώνουν τσάι στο Barrow's Stores, κοντά στο σχολείο τους, καθώς και, κρυφά, στη βιβλιοθήκη του σχολείου. Όταν τελείωσαν το σχολείο, κράτησαν επαφή τα μέλη της «λέσχης» και τον Δεκέμβριο του 1914, κανόνισαν συνάντηση στο Λονδίνο, στο σπίτι του Ουάισμαν. Τα αποτελέσματα για τον Τόλκιν, αυτής της συνάντησης, ενίσχυσαν την αφοσίωσή του στη συγγραφή ποίησης.
Στην απογραφή που έγινε, το 1911, στην Αγγλία και την Ουαλία, ο Τόλκιν φαίνεται να κατοικεί στο Έτζμπαστον,στην οδό 4 Highfield και ως επάγγελμα αναφέρεται ότι ήταν μαθητής. Επίσης, συζούσε με τον αδελφό του τον Χίλαρι, ο οποίος, όπως αναφέρει η απογραφή, ήταν υπάλληλος εμπορικού υλικού.
Το 1911, ο Τόλκιν, πήγε για καλοκαιρινές διακοπές στην Ελβετία. Αυτό το ταξίδι θα το αναπολήσει, έντονα, σε μια επιστολή του, το 1968, σημειώνοντας ότι το ταξίδι του Μπίλμπο, στα Ομιχλώδη Βουνά (Misty Mountains) βασίζεται σε δικές του περιπέτειες, καθώς η ομάδα του, που αποτελούνταν από 12 άτομα πεζοπόρησε από το Ίντερλακεν στο Λοφτερμπρούνεν και σε κατασκήνωση του Μορέιν, πέρα από το Μούρεν. Πενήντα-εφτά χρόνια αργότερα, ο Τόλκιν, θυμήθηκε τη λύπη του, αφήνοντας τη θέα του αιώνια χιονισμένου Τζουνγκφράουν και του Σίλμπερχορν («το Σίλβερτιν (Κέλεμπντιλ) των ονείρων μου»). Η ομάδα, διέσχισε το Klein μέχρι το Grinde και συνέχισε, διασχίζοντας το Gross ως το Meiringen. Κατόπιν, ακολούθησε η πορεία από το Grimsel και μέσω του υψηλού Valai ως το brig στο Aletsch glacier και το Zermatt.
Τον Οκτώβριο του 1911, ο Τόλκιν, ξεκίνησε να φοιτά στο Exeter College, της Οξφόρδης. Αρχικά, ξεκίνησε με Κλασικές σπουδές, όμως στην πορεία άλλαξε κατεύθυνση και, το 1913, συνέχισε με Αγγλική φιλολογία και Λογοτεχνία. Το 1915, αποφοίτησε με άριστα στις τελικές εξετάσεις.
Ο Τόλκιν, σε ηλικία 16 ετών, συναντήθηκε με την Ήντιθ Μέρι Μπρατ, που ήταν 3 χρόνια μεγαλύτερή του, όταν αυτός και ο αδελφός του, ο Χίλαρι, μετακόμισαν στο οικοτροφείο, όπου η Ήντιθ ζούσε. Ο Χάμφρεϊ Κάρπεντερ αναφέρει:
«Ο Ρόναλντ και η Ήντιθ, σύχναζαν σε Teashops του Μπέρμιγχαμ, ειδικότερα σε ένα, που είχε μπαλκόνι με θέα τον πεζόδρομο. Εκεί, λοιπόν, καθόντουσαν και πετάγανε κυβάκια ζάχαρης στα καπέλα των περαστικών, αλλά μόλις το βάζο άδειαζε, άλλαζαν τραπέζι... Με αυτά τα δύο άτομα, αυτής της προσωπικότητας, ήταν σίγουρο πως το ειδύλλιο θα άνθιζε. Ήταν και οι δύο ορφανοί και είχαν ανάγκη από αγάπη, και βρήκαν, ότι μπορούσε να τη δώσει ο ένας στον άλλο. Κατά τη διάρκεια του θέρους, του 1909, αποφάσισαν ότι είναι και ερωτευμένοι.»
Ο κηδεμόνας του Τόλκιν, Μόργκαν, βλέποντας την Ήντιθ σαν πειρασμό του Τόλκιν από τα μαθήματά του και τρομοκρατημένος από το γεγονός ότι, ο νεαρός προστατευόμενός του, είχε συνάψει σχέσεις με μια Προτεστάντισσα, του απαγόρευσε να τη συναντά, να της μιλά ή, ακόμα, και να της δίνει την παραμικρή σημασία, ωσότου φτάσει 21 ετών. Ο Τόλκιν δέχτηκε και τήρησε κατά γράμμα την απαγόρευση, με μια πρόωρη αλλά αξιοσημείωτη εξαίρεση, στην οποία ο Μόργκαν βασίστηκε, για να τον απειλήσει ότι θα «τερματίσει πρόωρα» την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία.
Ο Ρόναλντ, το βράδυ των 21 γενεθλίων του, έστειλε γράμμα στην Ήντιθ, δηλώνοντάς της ότι την αγαπά κι ότι θέλει να την παντρευτεί. Η Ήντιθ, όμως, του απάντησε ότι είχε λογοδοθεί με έναν άλλον άντρα, κι αυτό γιατί πίστεψε πως την είχε ξεχάσει. Τελικά, οι δύο τους συναντιούνται κάτω από μια σιδηροδρομική οδογέφυρα, αναρριπίζοντας τον έρωτά τους. Κατόπιν, η Ήντιθ επιστρέφει το δαχτυλίδι αρραβώνων της και ανακοινώνει πως θα παντρευτεί τον Τόλκιν. Με «μισή καρδία» η Ήντιθ, ανακοινώνει επίσης, ότι κατόπιν της επιμονής του Ρόναλντ, θα ασπαστεί τον καθολικισμό. Ο σπιτονοικοκύρης της, καθώς ήταν ένθερμος Προτεστάντης, εξαγριώθηκε τόσο πολύ με την απόφασή της αυτή, που την έδιωξε από το σπίτι αφότου, βεβαία, εκείνη βρήκε αλλού κατάλυμα.Η Ήντιθ Μέρι Μπράντ και ο Τζον Ρόναλντ Ρούελ Τόλκιν αρραβωνιάστηκαν, επισήμως, τον Γενάρη του 1914, στο Μπέρμιγχαμ, και παντρεύτηκαν στις 22 Μαρτίου 1916, στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, της Παναγίας του Ευαγγελισμού, στο Γουόργουικ.
Η Αγγλία έκανε την είσοδό της στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1914, στο πλευρό της Γαλλίας και της Ρωσίας (Τριπλή Συνεννόηση). Ο Πόλεμος ξεσπάει και αναστατώνει τη μέχρι τότε ήρεμη ζωή του Τόλκιν. Οι συγγενείς του Τόλκιν εξεπλάγησαν όταν εκείνος δεν εντάχθηκε εθελοντικά αμέσως στον Βρετανικό Στρατό. Αντί αυτού, ο Τόλκιν, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα, το οποίο καθυστερούσε την ένταξή του στον στρατό, μέχρι να παραλάβει το πτυχίο του, τον Ιούλιο του 1915. Παρόλα αυτά, υπηρέτησε στους Τυφεκιοφόρους του Λάνκασάιρ ως Ανθυπολοχαγός, αφού πρώτα εκπαιδεύτηκε, για 11 μήνες, στο 13ο Τάγμα (Εφέδρων), στο Cannock Chase, του Στάφορντσαιρ. Σε μια επιστολή του προς την Ήντιθ έγραψε με παράπονο:
Οι Κύριοι σπανίζουν μεταξύ των ιεραρχικά ανωτέρων σου, ακόμα και τα ανθρώπινα όντα είναι, πράγματι, σπάνια.
Κατόπιν, ο Τόλκιν, μεταφέρθηκε στο 11ο Τάγμα (Υποστηρίξεως), με τη Βρετανική εξερευνητική δύναμη και έφτασαν στη Γαλλία, στις 4 Ιουνίου 1916. Η αποχώρηση του από την Αγγλία έγινε σε ένα μεταγωγικό, στο οποίο εμπνεύστηκε ένα ποίημά του, το Lonely Isle. Ο Τόλκιν έγραψε αργότερα:
Οι νεοσύλλεκτοι αξιωματικοί πέφτανε 12 σε κάθε λεπτό. Βεβαίως, το να βρίσκομαι χωριστά από τη γυναίκα μου... ήταν κι αυτό σαν το θάνατο.
Μετά την εκπαίδευση του, ως Αξιωματικός Ασυρματιστής, ο Τόλκιν, κατέφθασε στο Σομ. Ευρέθη όπισθεν της γραμμής του Bouzincourt και συμμετείχε στην επίθεση στο Schwaben Redoubt και στη Λειψία. Σύμφωνα, με τα απομνημονεύματα του Αιδεσιμότατου Μέρβυν Σ. Έβερς:
«Σε κάποια από τις περιπτώσεις, πέρασα τη νύχτα με τον Αξιωματικό, που ήταν υπεύθυνος για τα πολυβόλα στην Ταξιαρχία, και με έναν Αξιωματικό Ασυρματιστή, σε ένα από τα κατειλημμένα γερμανικά χαρακώματα ... Ξαπλώσαμε σε πολύ άβολο μέρος , ελπίζοντας ότι θα μας πάρει ο ύπνος τη νύχτα, αλλά δε συνέβη έτσι. Με το που ξαπλώσαμε, «ορδές» ψειρών, εμφανίστηκαν. Έτσι κι εμείς κατευθυνθήκαμε αμέσως στον Ιατρό, ο οποίος ήταν κι αυτός εκεί στα χαρακώματα, με τον εξοπλισμό του, και μας έδωσε μια αλοιφή, για την οποία μας βεβαίωσε ότι θα κρατούσε μακρυά αυτά τα «κτήνη». Αλειφθήκαμε, παντού, με αυτό και ξαπλώσαμε πάλι, έχοντας μεγαλύτερες προσδοκίες αυτή τη φορά, αλλά δε συνέβη έτσι, επειδή, αντί να τα αποθαρρύνει , φάνηκε να αποτελεί έναν είδος «μεζέ» για αυτούς , τους μικρούς ζητιάνους, των οποίων η όρεξη, για συμπόσιο, επανήλθε δριμύτερη.»
Τις ώρες της μάχης, το μυαλό του Τόλκιν πήγαινε συνεχώς στην Ήντιθ. Φοβόταν ότι ανά πάσα στιγμή θα χτυπούσαν την πόρτα της και θα της ανακοίνωναν πως είναι χείρα. Για να αποφευχθεί η Ταχυδρομική Λογοκρισία του Βρετανικού Στρατού, οι Τόλκιν, ανέπτυξαν ένα μυστικό κώδικα για τις επιστολές του, που θα έστελνε πίσω στο σπίτι. Με τη χρήση, λοιπόν, του κώδικα, ο Τόλκιν, μπορούσε να ενημερώνει την Ήντιθ για τις κινήσεις του στο χάρτη, στο Δυτικό Μέτωπο.
Στις 27 Οκτωβρίου 1916, ενόσω το Τάγμα του πραγματοποιούσε επίθεση στο Regina Trench, ο Τόλκιν προσβλήθηκε με τον πυρετό των χαρακωμάτων, μια ασθένεια που προήλθε από τις ψείρες και η οποία ήταν κοινή για τα χαρακώματα. Κατόπιν, ο Τόλκιν, μεταφέρθηκε στην Αγγλία, στις 8 Νοεμβρίου 1916. Πολλοί όμως από τους πιο αγαπημένους του φίλους, δεν είχαν την ίδια τύχη και σκοτώθηκαν σε εκείνον τον Πόλεμο. Μεταξύ των οποίων και μέλη του T.C.B.S., όπως ο Ρομπ Γκίμπσον, που σκοτώθηκε την πρώτη μέρα στο Σομμ, ενώ ηγούνταν τους άντρες του στην επίθεση του Beaumont Hamel. Ο φίλος του και μέλος του T.C.B.S., Τζόφρυ Σμιθ, σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της ίδιας μάχης από το Γερμανικό πυροβολικό, καθώς μια οβίδα προσγειώθηκε στο σταθμό πρώτων βοηθειών. Μετά την επιστροφή του Τόλκιν στην Αγγλία, το Τάγμα του, είχε σχεδόν εξαλειφθεί.
Ο Τόλκιν, πιθανώς, να είχε διαπράξει αυτοκτονία, αλλά υπέφερε από διάφορα προβλήματα υγείας και τον μετακινούσαν συχνά από τα πεδία των μαχών.
Εκείνη την εποχή ξεκινάει να γράφει ιστορίες για τα παιδιά του, καθώς και κάποιες πρώιμες ιστορίες που αργότερα θα αποτελέσουν τη βάση για το μετέπειτα μεγάλο έργο του. Η πιο διάσημη από τις ιστορίες που δημιούργησε για τα παιδιά του, είναι "Το Χόμπιτ" που εκδόθηκε το 1937 και είχε μεγάλη επιτυχία. Ο εκδότης του Στάνλευ Άνγουιν, ζήτησε από τον καθηγητή να γράψει συνέχεια της ιστορίας.
Η συνέχεια της ιστορίας όμως έμελλε να διακοπεί από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο που ξέσπασε και επηρέασε για μια ακόμα φορά τα γραπτά του Τόλκιν. Χρειάστηκαν 12 ολόκληρα χρόνια για να ολοκληρωθεί το βιβλίο. Όμως η ιστορία δεν ήταν πια ένα απλό διήγημα για παιδιά, αλλά ένα μεγαλειώδες έπος για ενήλικες : " Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών".
Λίγο μετά την έκδοση του έργου του, ο Τόλκιν παραιτήθηκε από το Πανεπιστήμιο για να μείνει μαζί με την αγαπημένη του Ήντιθ στην παραθαλάσσια πόλη Μπορνμάουθ.
Το 1971 μετά το θάνατο της γυναίκας του, επέστρεψε στην Οξφόρδη κοντά στα παιδιά του. Πέθανε 2 χρόνια αργότερα, μετά από μια σύντομη ασθένεια, στις 2 Σεπτεμβρίου του 1973, σε ηλικία 81 ετών.
Ο τάφος του, δίπλα στην πολυαγαπημένη του γυναίκα, στο κοιμητήριο της Οξφόρδης, εκτός από το κανονικό τους όνομα, γράφει και τα ονόματα των μυθικών ηρώων του και αιώνια ερωτευμένων μεταξύ τους, Μπέρεν και Λούθιεν.
Το μεγάλο μυθολογικό έργο του, το Σιλμαρίλλιον εκδόθηκε μετά το θάνατό του, αφού συγκεντρώθηκε και επεξεργάστηκε από τον μικρότερο γιο του Κρίστοφερ Τόλκιν.
H ακαδημαϊκή καριέρα και η συγγραφική παραγωγή του Τόλκιν είναι αδιαχώριστες από την αγάπη του για τη γλώσσα και τη φιλολογία. Ειδικεύτηκε στην Αγγλική φιλολογία στο πανεπιστήμιο και το 1915 αποφοίτησε με ειδικό μάθημα τα Αρχαία Σκανδιναβικά. Από το 1918 εργάζεται για τη σύνταξη του Νέου Λεξικού της Αγγλικής (New English Dictionary). To 1920 διορίζεται λέκτορας της Αγγλικής στο Πανεπιστήμιο του Λιντς (Leeds University), όπου κατάφερε να αυξήσει τον αριθμό των φοιτητών από πέντε σε είκοσι. Παρέδωσε μαθήματα στον ηρωικό έμμετρο λόγο της Αρχαίας Αγγλικής, στην ιστορία της Αγγλίας, σε διάφορα κείμενα της Αρχαίας και Μεσαιωνικής Αγγλικής, Φιλολογία Αρχαίας και Μεσαιωνικής Αγγλικής, εισαγωγικά στην Γερμανική Φιλολογία, Γοτθικά, Αρχαία Ισλανδικά και Μεσαιωνικά Ουαλικά. Το 1925, σε ηλικία 23 ετών, προάγεται σε Καθηγητή (Professor) στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, στο οποίο την ίδια χρονιά είχε κάνει αίτηση.
Το ιδιωτικό ενδιαφέρον του Τόλκιν στρεφόταν σε "θέματα φυλετικής και γλωσσολογικής σημασίας", και το 1955 στο μάθημά του Αγγλικά και Ουαλικά, το οποίο ήταν μείζονος σημασίας για την κατανόησή του περί φυλής και γλώσσας. Σε αυτό μελέτησε την αντίληψη των "έμφυτων γλωσσολογικών προτιμήσεων", τις οποίες όρισε ως "έμφυτη γλώσσα", που βρίσκεται σε αντίθεση με την "γλώσσα της κούνιας",δηλαδή τη γλώσσα που μαθαίνει ο άνθρωπος στα πρώτα παιδικά του χρόνια.
Ο Τόλκιν έμαθε Λατινικά, Γαλλικά και Γερμανικά από τη μητέρα του, και όσο βρισκόταν στο σχολείο έμαθε Μεσαιωνικά Αγγλικά, Αρχαία Αγγλικά, Φινλανδικά, Γοτθικά, Αρχαία Ελληνικά, Ιταλικά, Αρχαία Σκανδιναβικά, Ισπανικά. Ουαλικά και Μεσαιωνικά Ουαλικά. Είχε επίσης γνώση Δανέζικων, Ολλανδικών, Λομβαρδικών, Νορβηγικών, Σέρβικων, Ρώσικων, Σουηδικών και άλλες Αρχαίες και Νέες μορφές Γερμανικών και Σλαβικών γλωσσών, πράγμα που αποδεικνύει το βαθύ του γλωσσολογικό ενδιαφέρον, και κυρίως για τις Γερμανικές γλώσσες.
Παράλληλη προς το επάγγελμά του ως φιλόλογος, και κάποιες φορές επισκιάζοντας τη δουλειά του, με αποτέλεσμα η ακαδημαϊκή του παραγωγή να παραμείνει μάλλον ισχνή, ήταν η αγάπη του για την κατασκευή γλωσσών. Οι πιο αναπτυγμένες από τις 7 γλώσσες του, είναι η Κουένυα και η Σίνταριν, η ετυμολογική σχέση των οποίων δημιούργησε τον κορμό μεγάλου μέρους του legendarium (του συνόλου δηλαδή, του επινοημένου κόσμου του Τόλκιν). Η γλώσσα και η γραμματική για τον Τόλκιν ήταν θέμα αισθητικής και ευφωνίας, και η Κουένυα συγκεκριμένα δημιουργήθηκε με βασικό κριτήριο την φωνητική αισθητική. Δημιουργήθηκε ως τα "Λατινικά της γλώσσας των Ξωτικών", και φωνολογικά βασίστηκε στα Λατινικά, με στοιχεία από Φινλανδικά, Ουαλικά, Αγγλικά και Αρχαία Ελληνικά. Μία αξιοσημείωτη προσθήκη ήρθε προς το τέλος του 1945 με τα Αντουναϊκά ή Νουμενόριαν, μία γλώσσα με "ελαφρύ Σημιτικό άρωμα", συνδεδεμένη με τον μύθο του Τόλκιν για την Ατλαντίδα, την οποία, σύμφωνα με το The Notion Club Papers (μία ανολόκληρωτη νουβέλα του Τόλκιν), συνδέει ευθέως με τις ιδέες του περί ανικανότητας να "κληρονομηθεί" η γλώσσα, και μέσω της "Δεύτερης Εποχής" και την ιστορία του Εαρέντιλ, στερεώθηκε σε καλές βάσεις στο legendarium, εξασφαλίζοντας κατ'αυτόν τον τρόπο έναν σύνδεσμο μεταξύ του 20ου αιώνα του "πραγματικού κόσμου" και του θρυλικού παρελθόντος της Μέσης-Γης.
Η δημοτικότητα των βιβλίων του Τόλκιν είχε μία μικρή αλλά διαρκή επίδραση στη χρήση της γλώσσας στη λογοτεχνία φαντασίας συγκεκριμένα, αλλά και σε κανονικά λεξικά, τα οποία σήμερα συχνά αποδέχονται την ιδιοσυγκρασία της ορθογραφία των λέξεων dwarves και dwarvish (μαζί με τα dwarfs και dwarfish), που είχαν χρησιμοποιηθεί ελάχιστα πριν τα μέσα του 19ου αιώνα (στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Τόλκιν, αν ο πληθυντικός των Αρχαίων Αγγλικών είχε επιβιώσει, θα ήταν dwarrows ή dwerrows).
Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες και διαβάζονται ακόμα και σήμερα. Ακολουθεί μια σύνοψη των μεταφρασμένων στην ελληνική γλώσσα βιβλίων, τα οποία κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά:
• Μάιος, 2007: Τα παιδιά του Χούριν
• Ατέλειωτες ιστορίες
• Το Σιλμαρίλλιον
• Μάρτιος, 2000: Ροβεράντομ
• Το φύλλο και το δέντρο - Ιστορίες για νεράιδες... και άλλα
• Γράμματα από τον Αϊ - Βασίλη
• Ιούνιος, 2002: Ο σιδεράς του Μεγάλου Δασοχωρίου
• Ποιήματα του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν
• Ιούνιος, 2010: O θρύλος του Ζίγκουρντ και της Γκούντρουν
• Μάρτιος, 2002: Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών - Η επιστροφή του βασιλιά
• Farmer Giles of Ham :
o Ο Γεωργός ο Γίλης απ' το Χαμ
o Ο αγρότης ο Τζάιλς απ' το χωριό, Οκτώβριος, 2002
• Ο Χόμπιτ - Ή μέχρι εκεί και πάλι πίσωΔεκέμβριος, 2006: Οι επιστολές του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν
• Δεκέμβριος, 2001: Χόμπιτ
• Απρίλιος, 2002: Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών - Οι δύο πύργοι
• Μάρτιος, 2002: Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών - Η συντροφιά του δαχτυλιδιού,