Αυτή την εβδομάδα ανακτήθηκαν κλεμμένα έργα ζωγραφικής των Pablo Picasso και Piet Mondrian, μετά από έρευνα της αστυνομίας που διήρκεσε εννέα χρόνια μετά την αφαίρεσή τους από την Εθνική Πινακοθήκη στην Αθήνα. Ωστόσο, δεν βρέθηκε άλλο έργο τέχνης ταυτόχρονα, ένα σχέδιο πλυσίματος με στυλό και σέπια από τον Ιταλό καλλιτέχνη Guglielmo Caccia του 16ου αιώνα.
Ο 49χρονος άντρας που συνελήφθη για την ληστεία του 2012 ισχυρίζεται ότι το κατέστρεψε. Κατά τη διάρκεια της προκαταρκτικής έρευνας κατέθεσε ότι σκουπίζει το αιματηρό χέρι του μαζί του ενώ προσπαθούσε να ξεφύγει από τη γκαλερί, το έβαλε βιαστικά στην τσέπη του και αργότερα το πέταξε σε μια τουαλέτα για να το ξεφορτωθεί. Ισχυρίστηκε επίσης ότι ποτέ δεν προσπάθησε να πουλήσει τα λεηλασία του. Τον Σεπτέμβριο του 2019, ωστόσο, ένα σχεδόν πανομοιότυπο σκίτσο εμφανίστηκε στον ηλεκτρονικό κατάλογο του οίκου δημοπρασιών Pandolfini στη Φλωρεντία, δημιουργώντας εύλογα ερωτήματα σχετικά με το μυστήριο του κλεμμένου Moncalvo, καθώς η Caccia είναι πιο γνωστή.
Ο Ιταλός ιστορικός τέχνης Serena D'Italia ήταν ο πρώτος που εντόπισε το έργο του Moncalvo «St Diego de Alcala in Ecstasy with the Holy Trinity and the Symbols of Passion», στη δημοπρασία Pandolfini και το συνέκρινε με αυτό που είχε κλαπεί από την Εθνική Πινακοθήκη.
«Το σκίτσο έχει διορθωθεί κάπως», έχει προστεθεί υπογραφή και σφραγίδα κακής ποιότητας, αλλά πολλές λεπτομέρειες, για παράδειγμα, σκοτεινά σημεία, είναι τόσο παρόμοια που είμαι σχεδόν βέβαιος ότι είναι το ίδιο έργο », δήλωσε ο Ιταλός εμπειρογνώμονας στην Καθημερινή σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2020.
Το έργο επρόκειτο να πλειστηριαστεί τον Οκτώβριο του 2019, με αριθμό παρτίδας 96, χωρίς προέλευση και με τις πληροφορίες ότι «μπορεί να σχετίζεται με την παραγωγή σχεδίων από τον ζωγράφο Guglielmo Caccia, γνωστό ως Moncalvo (1568-1625)». Η Ιταλίδα ειδικός ενημέρωσε τη Μαρίλενα Κασιμάτη, μια ελληνίδα ιστορικό τέχνη και επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης από το 1984 έως το 2017, για το εύρημα της.
Η Κασιμάτη επιβεβαίωσε το 2020 ότι ενημερώθηκε από τη συνάδελφό της και από το Υπουργείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Τορίνο ότι το κλεμμένο σκίτσο της Moncalvo εμφανίστηκε στη λίστα δημοπρασιών της Pandolfini την 1η Οκτωβρίου 2019.
«Είμαι σχεδόν βέβαιη ότι το έργο στη δημοπρασία είναι το ίδιο με εκείνο στην Εθνική Πινακοθήκη, η οποία, μετά την κλοπή, υπέστη πλαστογραφία, πιθανώς ακόμη και πλύσιμο, για να εξαλείψει τη ζημιά στην επιφάνεια του χαρτιού και με σκοπό να δημιουργήσει σύγχυση », Είπε ο Κασιμάτι στην Καθημερινή το 2020.
Παρατήρησε ότι στο κάτω μέρος του σκίτσου, είχε προστεθεί ένα φανταστικό "3B", καθώς και μια υποτιθέμενη υπογραφή σε μαύρο μελάνι. Είπε τότε ότι πίστευε ότι η πλαστογραφία είχε γίνει με τη βοήθεια ενός συντηρητή χαρτιού, πιθανώς Έλληνα, μετά την κλοπή.
Η Κασιμάτη ενημέρωσε την ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, λέγοντάς τους ότι ήταν πρόθυμη να ταξιδέψει στην Ιταλία για να επιθεωρήσει το έργο.
Ωστόσο, το υπουργείο είπε στην Καθημερινή ότι επικοινώνησε με την Ευρώπη και την Ιντερπόλ και αποφάσισε ότι δεν ήταν το ίδιο έργο με το κλεμμένο, οπότε δεν κινήθηκε διαδικασία για την ανάκτησή του.
Η Εθνική Πινακοθήκη, η οποία ήταν υπεύθυνη για την επαλήθευση της αυθεντικότητάς της, αποφάσισε ότι δεν ήταν απαραίτητο εκείνη τη στιγμή να στείλει έναν εμπειρογνώμονα για να εξετάσει προσεκτικά το έργο, λόγω «σοβαρών αμφιβολιών» σχετικά με την αυθεντικότητά του λόγω μικρής διαφοράς στο μέγεθος και ορισμένων σημείων , όπως είπε η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, το Νοέμβριο του 2020. Είπε ότι το ζήτημα τέθηκε στη συνέχεια στο διοικητικό συμβούλιο της γκαλερί, το οποίο συμφώνησε.
Ψηφιακή ανάλυση
Αφού συζήτησε το ζήτημα με τον δικηγόρο και τον συλλέκτη Στέλιο Γαρίπη, η συντηρητής τέχνης Καλύψο Καμπάνι αποφάσισε τον Μάρτιο του 2021 να πραγματοποιήσει τη δική της μελέτη. Ανέλυσε ψηφιακά δύο εικόνες των σκίτσων, σε συνεργασία με τον Δρ Eric Postma, καθηγητή τεχνητής νοημοσύνης στο Πανεπιστήμιο Tilburg στις Κάτω Χώρες και διαπίστωσε ότι ήταν σχεδόν πανομοιότυπες. «Οι μικρές διαφορές μεταξύ των δύο φωτογραφιών έγκειται στο γεγονός ότι έχουν ληφθεί από διαφορετικό ύψος και γωνία και σε διαφορετικό φωτισμό», λέει ο Καμπάνι.
Η Postma, που ειδικεύεται στην ανίχνευση πλαστογραφιών τέχνης μέσω ψηφιακής ανάλυσης, κατέληξε σε παρόμοιο συμπέρασμα. «Οι δύο εικόνες είναι σε μεγάλο βαθμό πανομοιότυπες», είπε τηλεφωνικώς στην Καθημερινή, προσθέτοντας ότι πιο λεπτομερής περαιτέρω έρευνα και η χρήση φωτογραφιών υψηλής ανάλυσης θα ήταν χρήσιμες για πλήρη αναγνώριση.
Το σκίτσο αποσύρθηκε από τη διαδικτυακή δημοπρασία το 2019, αλλά η Παντολφίνι δεν απάντησε στις γραπτές ερωτήσεις της Καθημερινής για την τύχη του έργου από τότε.